Από τη μια η ανάμνηση της περσινής βαρυχειμωνιάς (ο περσινός χειμώνας ήταν ο πιο ψυχρός των τελευταίων 50 χρόνων) από την άλλη η εξόχως υψηλή τιμή του πετρελαίου θέρμανης (ξεκινά φέτος με 1,4 ευρώ το λίτρο και Κύριος οίδε που θα φτάσει). Αν ζείτε σε πολυκατοικία, πολύ πιθανό να αντιμετωπίζετε κι εσείς το πρόβλημα άρνησης πληρωμής των κοινοχρήστων για αγορά πετρελαίου, μιας και η οικονομική κρίση έχει φέρει πολλά νοικοκυριά στα όριά τους.

Η στατιστική του περασμένου χειμώνα δεν αστειεύεται. Παρά τη βαρυχειμωνιά, η κατανάλωση πετρελαίου έπεσε στα δύο τρίτα σε σχέση με το 2010, λόγω έλλειψης χρημάτων. Ολοένα και περισσότεροι Ελληνες γίνονται «ενεργειακά φτωχοί» και η ανάγκη εξεύρεσης εναλλακτικών λύσεων γίνεται όλο και πιο επιτακτική.

Ας δούμε λοιπόν τι λύσεις υπάρχουν και πια ταιριάζει καλύτερα στις δικές σας ανάγκες.
Να ξεκαθαρίσουμε ευθύς εξ αρχής πως δεν υπάρχει μία μαγική λύση που θα μας εξασφαλίσει φθηνή θέρμανση χωρίς να «ιδρώσουμε» πριν πάρουμε τη μεγάλη απόφαση.

Υπάρχουν λύσεις που οδηγούν σε πλήρη υποκατάσταση του πετρελαίου και, λύσεις πιο οικονομικές, που χρησιμοποιούν συστήματα θέρμανσης επικουρικά με τον υπάρχοντα λέβητα πετρελαίου. Αυτή είναι η πρώτη ουσιαστική επιλογή στην οποία θα πρέπει να δώσουμε μια απάντηση. Αντέχει η τσέπη μου μια μεγάλη αλλαγή που όμως θα με εξυπηρετήσει απόλυτα και σε βάθος χρόνου ή πρέπει να βρω κάτι που, με μικρότερο αρχικό κόστος, θα μειώσει απλώς τα σημερινά μου έξοδα;

Δεύτερο ερώτημα. Αναζητώ μια λύση για κεντρική ή ατομική θέρμανση. Και πάλι η απάντηση θα σας οδηγήσει ενδεχομένως σε διαφορετικές επιλογές.

Αν μιλάμε για κεντρική θέρμανση, οι επιλογές αντικατάστασης του συμβατικού λέβητα με πετρέλαιο είναι οι εξής:

Αντικατάσταση του παλιού λέβητα πετρελαίου με ένα σύγχρονο υψηλότερης απόδοσης (ένας παλιός λέβητας μπορεί να αποδίδει 70%, ενώ ένας νέος 85%-90%).
Αντικατάσταση του παλιού λέβητα πετρελαίου με έναν που καίει φυσικό αέριο (εκεί που υπάρχει η δυνατότητα φυσικά). Η αναμενόμενη εξοικονόμηση στα λειτουργικά σας έξοδα για θέρμανση θα είναι της τάξης του 25΄%-30% με βάση τις τρέχουσες τιμές.
Αντικατάσταση του παλιού λέβητα πετρελαίου με έναν σύγχρονο λέβητα βιομάζας (είτε με τα παραδοσιακά καυσόξυλα, είτε, ακόμη καλύτερα με pellets που είναι πιο πρακτικά και έχουν και υψηλότερη απόδοση). Με τις τρέχουσες τιμές των pellets στην αγορά θα έχετε εξοικονόμηση της τάξης του 50% σε σχέση με το πετρέλαιο. Μοναδικό μειονέκτημα το ότι θα χρειαστείτε περισσότερους ανεφοδιασμούς καυσίμου ή αλλιώς μεγαλύτερο αποθηκευτικό χώρο.
Φυσικό αέριο, βιομάζα και ηλεκτρική επιλογή
Η ενεργειακή θωράκιση του σπιτιού είναι απαραίτητη ώστε να μην υπάρχουν απώλειες

Εκεί που υπάρχουν πολύ περισσότερες επιλογές είναι στην ατομική θέρμανση. Είτε με απόλυτη υποκατάσταση του πετρελαίου (όπου και πάλι οι εναλλακτικές σας είναι κυρίως το αέριο και η βιομάζα), είτε με ηλεκτρικές λύσεις που γίνονται ολοένα και πιο δημοφιλείς.

Οπως είπαμε, το αέριο είναι φθηνότερο από το πετρέλαιο. Αρκεί βέβαια να έχεις πρόσβαση σε δίκτυο αερίου δίπλα στο σπίτι σας, αλλιώς ξεχάστε αυτή την επιλογή.

Οι επιλογές στη βιομάζα είναι πολύ περισσότερες: ενεργειακό τζάκι, ξυλόσομπα και θερμάστρα pellets. Η μετατροπή του παλιού τζακιού από απλό (με απόδοση 10%-12%) σε ενεργειακό (με συνήθη απόδοση 60%-70%) θα σας κοστίσει περί τις 2.000-5.000 ευρώ κατά μέσο όρο, αλλά θα σας εξοικονομήσει αρκετά χρήματα. Με το ενεργειακό τζάκι θα χρειαστείτε τουλάχιστον 5 φορές λιγότερα ξύλα για το ίδιο αποτέλεσμα. Για ένα μέσο διαμέρισμα των 100 τετραγωνικών, αυτό μεταφράζεται σε όφελος 700 ευρώ το χρόνο. Σε τρία – τέσσερα χρόνια κάνετε απόσβεση.

Η ξυλόσομπα μπορεί να σας θυμίζει λίγο τη γιαγιά σας, αλλά μην την αδικείτε. Οι σύγχρονες ξυλόσομπες είναι σαφώς πιο βελτιωμένες και αποδοτικές. Με μια μικρή σχετικά επένδυση (της τάξης των 100-1.000 ευρώ) μπορείτε να ζεστάνετε ικανοποιητικά ένα δωμάτιο ή και όλο σχεδόν το διαμέρισμά σας.

Αν σας ελκύει αυτή η προοπτική, τότε ίσως αξίζει να εγκαταστήσετε θερμάστρα pellets αντί της παραδοσιακής ξυλόσομπας. Κοστίζει λίγο παραπάνω αλλά έχει σημαντικά καλύτερη απόδοση, καλύτερη καύση, μεγαλύτερη αυτονομία και μικρότερα λειτουργικά. Μία σόμπα pellets κοστίζει κατά μέσο όρο από 1.000 ευρώ έως 3.000 ευρώ και μπορεί να ζεστάνει ικανοποιητικά ένα χώρο από 50 έως 100 τετραγωνικά. Το καύσιμο pellets κυκλοφορεί σε εύχρηστους σάκους των 15 κιλών και η σόμπα μπορεί να προγραμματιστεί ηλεκτρονικά ή και να ανάψει και να σβήσει με ένα μήνυμα από το κινητό σας. Με τις σημερινές τιμές καυσίμων, για κάθε 1.000 λίτρα πετρελαίου που αποφεύγετε με τα pellets, εξοικονομείτε περίπου 700 ευρώ.

Αν ο χώρος ή η τσέπη σας δεν το επιτρέπουν, τότε ίσως θα ήταν προτιμότερη για σας μια ηλεκτρική επιλογή. Ποιες είναι οι δυνατότητες;

Μια λύση, όχι ιδιαίτερα διαδεδομένη στη χώρα μας, αλλά εξαιρετικά δημοφιλής αλλού, είναι η εγκατάσταση μιας αντλίας θερμότητας (με απλά λόγια, πρόκειται για ένα κεντρικό σύστημα κλιματισμού με πολύ καλή απόδοση). Η λύση αυτή μπορεί να σας προσφέρει πλήρη αυτονομία, αρκεί να διαθέτετε το χώρο για τη σχετική εγκατάσταση. Θα έχετε παράλληλα και ζεστό νερό, ενώ μπορεί να είναι συμβατή και με τα υπάρχοντα καλοριφέρ.
Μια πιο φθηνή λύση είναι το κλιματιστικό. Αν το σηκώνει η τσέπη σας, επιλέξτε τύπου inverter, μιας και έχει καλύτερη απόδοση και θα καίει λιγότερο ρεύμα για το ίδιο αποτέλεσμα.
Στις ίδιες πάνω κάτω τιμές με τα φθηνά κλιματιστικά ή και ακόμη φθηνότερα, μπορείτε να προμηθευτείτε φορητά ηλεκτρικά καλοριφέρ για συμπληρωματική θέρμανση κάποιων δωματίων.
Οι θερμοπομποί ή κονβέκτορες είναι λεπτά ηλεκτρικά θερμαντικά σώματα που ζεσταίνουν επί τόπου τον αέρα. Βασικό μειονέκτημά τους είναι ότι ζεσταίνουν μόνο ότι έρχεται σε επαφή με το ρεύμα αέρα που διανέμουν. Είναι συμπληρωματική μορφή θέρμανσης (π.χ. σε μια κρεβατοκάμαρα), ενώ είναι εύκολοι στην τοποθέτησή τους και κυκλοφορούν ακόμη και σε μορφή ζωγραφικού πίνακα για καλύτερα αισθητικά αποτελέσματα. Υπολογίστε ένα μέσο κόστος επένδυσης 100 ευρώ για κάθε 8-10 τετραγωνικά θερμαινόμενου χώρου.
Οι θερμοσυσσωρευτές αποθηκεύουν θερμική ενέργεια τη νύχτα (αξιοποιώντας το νυχτερινό τιμολόγιο της ΔΕΗ) και την διανέμουν όταν τη χρειαζόμαστε στη διάρκεια του 24ωρου. Ανάλογα με το μέγεθος και τις δυνατότητές τους, το κόστος τους ανά μονάδα κυμαίνεται από 250 ευρώ και μπορεί να φτάσει και τα 1.750 ευρώ.
Μια σημαντική παρατήρηση για τα ηλεκτρικά θερμαντικά σώματα. Με τις σημερινές τιμές αγοράς της ηλεκτρικής ενέργειας, η χρήση τους είναι συμφέρουσα, αφού το λειτουργικό τους κόστος είναι μειωμένο σε σχέση με το πετρέλαιο κατά 25% έως και 75% (ανάλογα με την τεχνολογία). Οσο κι αν μας φαίνεται δυσβάσταχτος ο λογαριασμός του ηλεκτρικού, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως στη χώρα μας έχουμε ακόμη σχετικά φθηνό ρεύμα (άλλες χώρες, όπως η Ολλανδία, η Γερμανία ή η Ιταλία έχουν σχεδόν διπλάσιες τιμές). Είναι σχεδόν αναπόφευκτο λοιπόν να έχουμε σημαντικές αυξήσεις στο ρεύμα τα επόμενα χρόνια (αρχής γενομένης από το 2013) και καλό είναι να το παρέτε αυτό υπόψη πριν την οριστική επιλογή σας.

Πέραν των παραπάνω, υπάρχουν φυσικά και άλλες επιλογές, όπως οι θερμάστρες υγραερίου, κηροζίνης και αιθανόλης, ή οι μικρές φορητές θερμάστρες με ηλεκτρική αντίσταση. Χώρος υπάρχει για όλους λοιπόν.

Σε κάθε περίπτωση, όποια κι αν είναι η επιλογή σας, μην ξεχνάτε πως η καλύτερη μορφή ενέργειας είναι αυτή που δεν καταναλώνεται. Αν το σπίτι σας είναι ενεργειακό «σουρωτήρι», αν δηλαδή σπαταλάτε άσκοπα ενέργεια γιατί δεν έχετε π.χ. καλή μόνωση, σκεφτείτε σοβαρά να ξεκινήσετε με μέτρα ενεργειακής θωράκισης και εξοικονόμησης ενέργειας πριν αγοράσετε ένα νέο θερμαντικό σύστημα.

Μια τελευταία παρατήρηση. Η οικονομική κρίση δεν πρέπει να μας κάνει να ξεχνάμε και άλλα σημαντικά πράγματα. Πέραν του κόστους, τα συστήματα θέρμανσης έχουν και επιπτώσεις στο περιβάλλον. Τα ηλεκτρικά θερμαντικά σώματα, για παράδειγμα, καίνε ρεύμα που παράχθηκε πιθανότατα με ρυπογόνο λιγνίτη και γι’ αυτό από περιβαλλοντική άποψη είναι λιγότερο προτιμητέα. Σας το είπαμε κι από την αρχή. Οι επιλογές δεν είναι ούτε μονοσήμαντες ούτε εύκολες.

(του Στέλιου Ψωμά, 21/10/2012)

Ο κ. Στέλιος Ψωμάς είναι σύμβουλος σε θέματα Περιβάλλοντος και Ενέργειας.